Šta je SPC na Kosovu i Metohiji – i zašto je od 2008. Crkva isključena iz pregovora o KiM

Već decenijama unazad, a posebno od 1999. godine do danas, mnogo puta je pomenuta ”Srpska Pravoslavna Crkva na Kosovu i Metohiji”. Sudeći po brojnim izjavama, izrečenim od državnih zvaničnika ili, pak, od pojedinih javnih ličnosti, stiče se utisak da većina tih poslenika i javnih delatnika zapravo i ne zna šta se podrazumeva pod ”Srpskom Pravoslavnom Crkvom na Kosovu i Metohiji”. To su za njih, najčešće i jedino, ”naši kulturno-istorijski spomenici”, a u boljem slučaju i ”osoblje koje opslužuje” te drevne kulturno-istorijske spomenike i koje, kako se sve češće čuje od pojedinih državnih činovnika u novije vreme, jedino može ”da sveti vodicu”.[1] I ništa više od toga!

S jedne strane, to govori o ogromnom neznanju kao neposrednoj posledici višedecenijskog ideološko-partijskog, marksističkog i materijalističkog ”obrazovanja” iz socijalističkog perioda. S druge strane, ta činjenica ukazuje da se na delu suočavamo sa nedopustivom površnošću u pristupu tako složenom pitanju kakvo je, bez sumnje, pitanje Kosova i Metohije i naše Crkve kao žile kucavice Kosova i Metohije.

Crkva kao tabu tema pregovora

Danas ispred sebe imamo dvadesetak, po Srbe i Srbiju katastrofalnih, sporazuma od tzv. Kumanovskog iz 1999. godine, preko tzv. Tehničkih iz 2011. godine do tzv. Briselskog iz 2013. godine i ostalih sporazuma koji su posle njega zaključeni. Tim sporazumima je, zapravo, vršena uporna, sistemska demontaža državno-pravnog poretka Republike Srbije posebno na severu Kosova i Metohije, ali i svuda južno od Ibra gde su i posle NATO bombardovanja i okupacije na Kosovu i Metohiji postojali državni organi Republike Srbije. Iz sadržaja tih sporazuma se vidi da pitanju položaja i efikasne zaštite Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu i Metohiji uopšte nije posvećena pažnja.

Tim sporazumima je, zapravo, vršena uporna, sistemska demontaža državno-pravnog poretka Republike Srbije posebno na severu Kosova i Metohije, ali i svuda južno od Ibra gde su i posle NATO bombardovanja i okupacije na Kosovu i Metohiji postojali državni organi Republike Srbije.

U Prvom sporazumu o glavnim pitanjima normalizacije odnosa Beograd i Prištine ili u tzv. Briselskom sporazumu od 19. aprila 2013. godine ne samo da nema ni jedne odredbe nego nema ni jedne reči o našoj Crkvi na Kosovu i Metohiji. I pored toga, tadašnji direktor Kancelarije Vlade Republike Srbije za Kosovo i Metohiju je, bez zazora i zvanične saglasnosti i stava Svetog Arhijerejskog Sabora SPC kao najvišeg crkvenog tela, najavio da će se ”prvi sledeći sporazum Beograda i Prištine odnositi ili na imovinu ili na crkvu i kulturno nasleđe Srba na Kosovu”.[2]

Naravno, to se nije dogodilo ni za pet godina od kada je ta informacija objavljena. Državna vlast Republike Srbije o tome nikada nije pokrenula zvanični i stručni dijalog sa predstavnicima Srpske Pravoslavne Crkve, a, kako stvari stoje, ni sa predstavnicima Evropske unije u Briselu. Po svemu sudeći, izgleda da je pitanje Srpske Crkve na Kosovu i Metohiji i njenog položaja i zaštite tabu tema za političke elite.

Zašto? Zato što je to pitanje najsloženije i politički najrizičnije, pa se, sudeći po toku događaja, a u ove dane i po javnim najavama sa zvaničnih državnih adresa, ide ka tome da se ”pitanje Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu i Metohiji” reši po modelu svršenog čina.

S druge strane, dok je državna vlast Srbije ne samo protivustavno - formalno i faktički nego i suštinski suspendovala i dobrovoljnim sporazumima kao dvostranim pravnim aktima stavljala van snage svoj pravni poredak i ukidala sopstvene državne organe na Kosovu i Metohiji, dotle su kosovsko-metohijski Albanci, obilato potpomognuti od SAD i Evropske unije, revnosno donosili svoje tzv. zakone i druge akte. Na taj način su, malo po malo, a uz dobranu pomoć najpre demokratsko-socijalističkog, a potom naprednjačko-socijalističkog režima od 2011. godine do danas, zaokruživali svoju UČK vlast na okupiranom i otetom delu teritorije Republike Srbije južno od Kosovske Mitrovice, a od 2013. godine i severno od Ibra. Paralelno su pod vlast zakonodavnih, izvršnih i sudskih organa tzv. nezavisne UČK Republike Kosovo stavljali i potčinjavali Srbe - pravoslavne vernike - narod Božji, sveštenstvo i monaštvo, ali i celokupno nepokretno i pokretno, pa čak i nematerijalno sakralno i kulturno nasleđe Srpske Pravoslavne Crkve i Srpskog naroda uopšte. Nepokretna i pokretna kulturna dobra Srpske Pravoslavne Crkve i ostala srpska kulturna dobra su silom stavljena pod režim desetak tzv. pravnih akata te kvazi države. Danas se sa raznih adresa iz Prištine, ali ne samo iz Prištine, svojataju i lažno prikazuju kao ”kosovsko kulturno nasleđe”.[3] Osim toga, Srbi su kroz izbore po ”ustavu i zakonima” tzv. Republike Kosovo uvedeni ne samo u politički sistem ”nezavisnog Kosova” nego, na žalost, i kroz političku organizaciju pod nazivom ”Srpska lista” konstitušu takvu vlast.

Hiljadugodišnja istorija Prizrenske i Raške Eparhije

Kosovo i Metohija se, shodno Ustavu Srpske Pravoslavne Crkve, nalazi u kanonskoj jurisdikciji Eparhije Raško-Prizrenske.[4] Reč je o eparhiji (episkopiji) Patrijaršije Srpske Pravoslavne Crkve koja, u najvećem delu, danas zahvata teritorijalni prostor negdašnje Prizrenske i Raške Eparhije - dve drevne episkopije koje postoje iz predsvetosavskog perioda.

Prema nespornim istorijskim izvorima, hrišćanska vera i crkvena organizacija su na prostoru na kome se danas nalazi Kosovo i Metohija prisutni još od apostolskih vremena, jer se vezuju za Svetog Apostola Tita, učenika Svetog Apostola Pavla. Slovenska plemena su primala Hrišćanstvo u drugoj polovini IX veka za vreme velikomoravskog kneza Rastislava (846.-870.g.). Na njegov poziv su Sveta Braća Kirilo i Metodije 862. godine, blagodareći vizantijskom caru Mihajlu III (842.-867.g.), započeli hristijanizaciju Slovena, a njihovo crkveno i prosvetiteljsko delo su nastavili njihovi učesnici Kliment, Naum, Angelarije, Sava i Gorazd i svi pravoslavni jerarsi posle njih.

Ostaci drevnih, ranohrišćanskih hramova na prostoru kanonske jurisdikcije sadašnje Eparhije Raško-Prizrenske i danas svedoče i podsećaju na hrišćanski identitet i kulturu na tom matičnom srpskom prostoru. Od posebnog je značaja i do danas sačuvana Petrova Crkva u Rasu (negdašnjem Trgovištu, današnjem Novom Pazaru), koja se nalazi u Eparhiji Raško-Prizrenskoj i koja je, na primer, obnovljena, a ne sagrađena, u periodu od IX do X veka. Raški Episkop je imao ključnu ulogu u opredeljivanju za Istok prilikom velikog crkvenog raskola, koji je izazvala Rimska Patrijaršija 1054. godine. U Petrovoj Crkvi u Rasu je Stefan Nemanja potvrdio svoju pripadnost izvornom, nepromenjenom, neokrnjenom Hrišćanstvu Crkve od Istoka.

Prizrenska Eparhija se pominje u prvoj hrisovulji (zlatopečatnoj povelji) vizantijskog cara Vasilija II iz 1018. godine. Dakle, reč je o eparhiji koja se u nekom od istorijskih izvora prvi put pominje pre hiljadu godina! Do sada postoje podaci za više od 20 prizrenskih episkopa.

Raška Eparhija se prvi put pominje 1020. godine u drugoj hrisovulji vizantijskog cara Vasilija II. Ove dve eparhije su objedinjene u drugoj polovini XVII veka. Do sada postoje podaci za više od 40 raških episkopa od kojih su neki bili i potonji Pećki i Srpski Patrijarsi (i Episkop Pavle je 1990. godine sa drevne Raško-Prizrenske episkopske katedre izabran za Patrijarha Srpskog). Ovde još valja ukazati da život Crkve i neposredni dokazi o crkvenom životu i poretku na prostoru Prizrenske i Raške Eparhije datiraju još od apostolskih vremena.

Crkva na na Kosovu i Metohiji ima neprekinuti kontinuitet do danas, a vrhuni od vremena Svetoga Save i ustrojstva Arhiepiskopije Žičke (1219. godine), potonje Pećke Patrijaršije (1349. godine), obnovljene prvi put 1557. godine i drugi put 1922. godine do danas.

Od posebne je važnosti da se ukaže na pažnje i hvale dostojnu činjenicu da od svih srpskih institucija na Kosovu i Metohiji jedino Eparhija Raško-Prizrenska ne ukida svoje prisustvo i ne menja svoj identitet i granice vekovima bez obzira na režime i istorijske nevolje.

Crkva - sa ili bez naroda Božjeg!

Kao što se, pri zdravom razumu, pod Kosovom i Metohija nikako ne mogu podrazumevati samo teritorija i nepokretnosti na njoj, kao i rudna bogatstva ispod zemljine kore, nego i stanovništvo, tako se pod Eparhijom Raško-Prizrenskom nikako ne može i ne sme podrazumevati samo crkveno zemljište na kome se nalaze ”neke crkve i manastiri”. Sa najvažnijih adresa u Beogradu, Prištini i Briselu se čuje anticrkveno, sekularno i pogrešno definisanje i poimanje Crkve na Kosovu i Metohiji kojim se verni narod, odnosno pravoslavni vernici, i to gotovo svi do jednog, koji su istovremeno i građani Republike Srbije, zapravo odvajaju od pripadnosti Crkvi. Po tom nakaradnom, iskrivljenom i necrkvenom doživljaju Crkve na Kosovu i Metohiji, Crkvu navodno čine sveštena lica - episkop, sveštenstvo i monaštvo, ali bez laosa - naroda Božjeg! Oni su, po toj neprihvatljivoj logici i davno poznatoj komunističkoj krilatici, isključivo i samo građani sa verom ”kao privatnom unutrašnjom stvari čoveka”. Takav pristup je za Crkvu neprihvatljiv!

Evidentno je da donosioci državnih i političkih odluka uglavnom ne poznaju ni pojam Crkve Hristove u njegovom osnovnom i najvažnijem značenju, pa, samim tim, ni pojam Srpske Pravoslavne Crkve u celini i, sledstveno, Eparhije Raško-Prizrenske. Za one koji ne znaju, Crkva Božja je Zajednica ljudi i tvorevine sa Bogom Ocem u Hristu Isusu, Sinu Božjem, Koji je njena glava i ipostas silom i dejstvom Svetoga Duha (II Kor. 13,13). Ona je Jedna, Sveta, Katoličanska (Saborna) i Apostolska i projavljuje se kao liturgijska zajednica sveštenstva, monaštva i vernog naroda sa episkopom na određenom prostoru kao Episkopija (Eparhija) i u evharistijskom je jedinstvu sa ostalim episkopijama u okviru jedne Pomesne Crkve. U konkretnom slučaju, Eparhija Raško-Prizrenska je jedna od eparhija Srpske Pravoslavne Crkve.

Pojam Eparhije Srpske Pravoslavne Crkve

Eparhiju Raško-Prizrensku ne čine, kako neki pogrešno smatraju, samo manastiri Dečani, Gračanica, Devič i druge starodrevne srpske pravoslavne Svetinje koje imaju i kulturnu vrednost. Nedopustivo je svođenje Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu i Metohiji, odnosno Eparhije Raško-Prizrenske, isključivo na verske objekte koji imaju određenu istorijsku, kulturnu i duhovnu vrednost i značaj za Srpski narod. Broj od 59 pravoslavnih manastira i crkava (broj 40 pravoslavnih manastira i hramova je pomenuo predsednik Republike Srbije Aleksandar Vučić u svom javnom obraćanju 7. avgusta 2018. godine u Beogradu[5]) koji su još iz vremena tzv. Ahtisarijevog plana i Aneksa V tog Plana planirani za određeni vid pravne zaštite (i to najverovatnije kao mrtvo slovo na papiru, ali služe ”da se Vlasi ne dosete”) je beznačajan u odnosu na oko 1500 pravoslavnih manastira, crkava, crkvišta i isposnica po Kosovu i Metohiji, koji su, svi od reda, neposredno vezani za Srpsku Crkvu vekovima (najpoznatiji savremeni srpski kartograf Ljubiša Gvojić navodi da je na Kosovu i Metohiji zabeleženo 1994 srpska toponima, odnosno da se na svaka 2,5 kilometra nalazi neki beleg srpskog prisustva na Kosovu i Metohiji. Na Gvojićevoj karti srpskih Svetinja na Kosovu i Metohiji se nalazi 1181 crkva, 113 manastira, 48 isposnica, 8 spomen kapela i 1 spomen kosturnica ili 1350 crkvenih zdanja. Pored toga, nalazi se i 534 pravoslanih srpskih grobalja, 96 srpskih tvrđava i starih gradova i 14 dvoraca srpske vlastele na Kosovu i Metohiji). Spisak i broj, jasno je, nije konačan.

S druge strane, Eparhija Raško-Prizrenska samo na Kosovu i Metohiji (bez značajnog dela Raške oblasti) ima 5 arhijerejskih namesništva (Prizrensko, Pećko, Prištinsko, Gnjilansko i Kosovskomitrovačko), 32 crkvene opštine, 57 parohijskih sveštenika i 3 đakona, kao i 21 aktivni manastir sa više od 130 monaha i monahinja i više desetina veroučitelja. I oko 120 do 130 hiljada pravoslavnih vernika koji, po slobodnoj volji, pripadaju parohijama u Eparhiji Raško-Prizrenskoj i koji su, i pored NATO bombardovanja, UČK terora i svih pogroma od 1999. godine do danas, ostali i opstali na Kosovu i Metohiji kao pravoslavni Srbi - eparhioti Eparhije Raško-Prizrenske.

Parohija je, po Ustavu Srpske Pravoslavne Crkve, ”zajednica pravoslavnih lica koja stoje pod duhovnim rukovodstvom jednog parohijskog sveštenika”[6], a čini je, po pravilu, ”najmanje 300, a najviše 500 pravoslavnih domova”.[7] Takođe, svoje, i to posebno mesto ima i drevna, spaljena, pa obnovljena Bogoslovija Svetih Kirila i Metodija sa pedesetak učenika i dvadesetak nastavnika i službenika, kao i druge crkvene ustanove poput horova, narodnih kuhinja, kola srpskih sestara i drugih crkvenih organizacija.

Osim toga, na prostoru Kosova i Metohije se nalazi i Manastir Pećka Patrijaršija - srednjovekovno sedište Arhiepiskopa i Patrijaraha Pećkih i Srpskih. Reč je o stavropigijalnom ženskom manastiru, koji se nalazi pod kanonskom jurisdikcijom Patrijarha Srpskog. Kao što se vidi, na teritoriji Kosova i Metohije deo svojih nadležnosti ima i Patrijarh Srpski.

U tu Srpsku Crkvu na Kosovu i Metohiji, tu našu skoro dvomilenijumsku crkvenu punoću, spadaju i svi Srpski Svetitelji, Mučenici i Novomučenici i svi preminuli pravoslavni hrišćani - arhiepiskopi i patrijarsi pećki, episkopi prizrenski, hvostanski, raško-prizrenski od najranijih hrišćanskih vremena do danas, sveštenici, monasi, monahinje, vernici - sve Srbi sa Kosova i Metohije protiv kojih se kosovsko-metohijski Albanci danas bore više i ostrašćenije nego protiv preostalih skoro 130 hiljada Srba na Kosovu i Metohiji. Njihove grobove već dve decenije sistematski, u produženom trajanju, zatiru i uništavaju kosovsko-metohijski Albanci i nikako ne mogu da završe obračun sa njima.

Predsednik Srbije Aleksandar Vučić pretenduje da svoj lični mentalitet i defetizam nametne čitavom Srpskom narodu. I to mentalitet koji je suprotan istorijskom, hrišćanskom i svetosavskom mentalitetu i karakteru našeg naroda. Sve je, osim svoje politike, proglasio za ”mit”, a svoju politiku za ”politiku protiv mitova i večnih istina

Ta crkvena punoća za kosovsko-metohijske Albance, kako vidimo, nije ”mit i i mitologija”. Ona za Albance, za razliku od onih koji danas govore o ”mitu, snu, priviđenju,”[8], znaju da se Srbi nisu odrekli Kosova i Metohije dok se god ne odreknu te i takve svoje Crkve. Mi smo danas kao sveštenici suočeni sa onim o čemu vrlo ubedljivo i jasno govori Vladika Atanasije: predsednik Srbije Aleksandar Vučić pretenduje da svoj lični mentalitet i defetizam nametne čitavom Srpskom narodu. I to mentalitet koji je suprotan istorijskom, hrišćanskom i svetosavskom mentalitetu i karakteru našeg naroda. Sve je, osim svoje politike, proglasio za ”mit”, a svoju politiku za ”politiku protiv mitova i večnih istina”.[9]

Crkvena punoća ili 59 objekata

Posebno je važno da se zna da se Srpska Pravoslavna Crkva u bilo kojoj vrsti dijaloga o Kosovu i Metohiji, tzv. spoljašnjeg ili tzv. unutrašnjeg, a potom i prilikom donošenja bilo kakvih odluka, nikako ne sme i ne može svoditi i svesti samo na 59, 40 ili 2040 nepokretnosti sa određenim zaštitnim zonama (manastire, crkve, konake, imanja), a to je, na žalost, intencija Vašingtona, Brisela, Beograda i Prištine.

Do sada je jasno da je pitanje Srpske Pravoslavne Crkve, oličene u Eparhiji Raško-Prizrenskoj, u političkim pregovorima o statusu Kosova i Metohije uz posredovanje Evropske unije, na žalost, ostavljeno za kraj i slobodno se može tvrditi da će takav pristup imati dalekosežne negativne posledice po srpske nacionalne i crkvene interese. Jer, ako se to, ne daj Bože, dogodi onda će naš verni narod sa svojim Svetinjama i sveštenstvom doživeti ono što su doživeli pravoslavni Grci nakon Mirovnog sporazuma između Grčke i Turske u Lozani 1923. godine, tj. biće osuđeni na nove progone, iseljavanje, izumiranje i konačni nestanak vrlo brzo nakon eventualnog ”istorijskog dogovora”. To je sa jedne od najvažnijih državnih adresa usmeno saopšteno jednom crkvenom velikodostojniku sa Kosova i Metohije u martu 2018. godine: ”Srbi južno od Ibra će svakako nestati!”

Dosadašnji tok tzv. spoljašnjeg i tzv. unutrašnjeg dijaloga je nedvosmisleno pokazao da je prvorazrednom i najvažnijem pitanju na Kosovu i Metohiji - pitanju Srpske Pravoslavne Crkve u njenoj punoći i jedino prihvatljivom izrazu i značenju - posvećeno najmanje ili ni malo pažnje bez obzira što je reč o jedinoj srpskoj instituciji koja je neprekinuto prisutna na čitavoj teritoriji Kosova i Metohije vekovima i danas. To se jasno videlo i iz zvaničnog obraćanja predednika Republike Srbije Aleksandra Vučića 7. avgusta 2018. godine u Boeogradu.[10] Teško je naći reč opravdanja ili razumevanja za takav odnos prema pitanju Crkve kao suštinski najvažnijem, ali i najsloženijem pitanju na Kosovu i Metohiju.

Nesumnjivo, iz zvaničnih crkvenih akata se vidi da Srpska Pravoslavna Crkva uvažava nadležnosti državnih organa Srbije. Otvoreno je pitanje kako su i da li su državni organi Srbije - posebno šef države, Skupština i Vlada - do sada u institucionalnom smislu uvažili i tretirali nadležnosti, mesto, značaj, ulogu, položaj i budućnost Srpske Pravoslavne Crkve - Eparhije Raško-Prizrenske na Kosovu i Metohiji u opasnim i sudbonosnim političkim političkim procesima u koje su, preko međunarodnih faktora iz Evropske unije i SAD, upleteni. Po svemu sudeći, jedino pravo koje se priznaje Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi po pitanju Kosova i Metohije jeste ”pravo da iznese svoje mišljenje”.[11] I ništa više od toga!

U tom pogledu, posebno zabrinjava navod predsednika Srbije Aleksandra Vučića o Srpskoj Crkvi na Kosovu i Metohiji, koji je izrekao 9. septembra 2018. godine u Kosovskoj Mitrovici i koji se mora tumačiti u kontekstu njegovih prethodno saopštenih stavova da se ”zalaže za razgraničenje sa Albancima”[12] i da na Kosovu i Metohiji ”danas nemamo ništa”.[13] Tom prilikom predsednik Vučić je rekao: ”Da naša crkva bude naša, na svojoj zemlji, sa svojom imovinom, a ne da nam sutra i novu crkvu izmisle”.[14] Kad govori šef države, nije isti smisao reči ”zemlja” koju je pomenuo (misli se na crkvenu zemlju) i ”državu”. Da li to znači da sada, bez postignutog ”istorijskog sporazuma Srba i Albanaca” naša Crkva na Kosovu i Metohiji nije naša, da nije na svojoj zemlji i sa svojom imovinom?

Neposredno pre Aleksandra Vučića, ministar odbrane Aleksandar Vulin je bio precizniji u pogledu pokušaja da navede neke razloge za postizanje ”sporazuma sa Albancima” o svemu, pa i o Crkvi. Naveo je da će Albanci ”bez sporazuma (sa Srbijom) vrlo brzo pokušati da formiraju Pravoslavnu Crkvu Kosova i tako obrisati još jedan dokaz o postojanju Srba na Kosovu i Metohiji”.[15] On kao ministar, i to odbrane, navodi da bi se ”razgraničenjem i sporazumom o kulturnoj i verskoj baštini, najvišoj zaštiti pravoslavnih svetinja, potvrdila tapija koju nam sada osporavaju. Iako više ne bismo mogli da polažemo pravo na Prizren ili Drenicu, Bogorodica Ljeviška, Sveti Arhangeli i manastir Devič bili bi više naši nego što sada jesu”.[16] Više nego jasno: odreći se Svetinja, sveštenstva, monaštva i vernog naroda u korist Albanaca da bismo ih tako ”bolje sačuvali” i da bi se na taj način ”potvrdile naše tapije” koje nam osporavaju! Dakle, da se odreknemo onoga iz tapija da bismo potvrdili tapije! O tempora, o mores!

Sveti Arhijerejski Sabor Srpske Pravoslavne Crkve je, vođen istinskom brigom za Kosovo i Metohiju i imajući u vidu u kom pravcu se stvari kreću, u Saborskoj Poruci o Kosovu i Metohiji od 10. maja 2018. godine naglasio da je ”naša Crkva kao duhovna mati našega naroda u celini i Srbija kao država najvećeg dela srpskog naroda, kojoj teritorija Kosova i Metohije i pripada, nose najveće breme odgovornosti za očuvanje te naše istorijske pokrajine u granicama Srbije i za budućnost srpskog naroda u njoj”. S druge strane, vrlo brzo je iz Bakua došao odgovor od predsednika Aleksandra Vučića: ”Ne treba Crkva da donosi ključne političke odluke”.[17]

Srpska Crkva isključena iz pregovora

Javnost treba da zna da je Srpska Pravoslavna Crkva od 2008. godine do danas isključena iz tzv. spoljašnjeg dijaloga ili, preciznije, pregovora o Kosovu i Metohiji, čak i u onom minimalnom delu koji se tiče statusa i budućnosti njenog sveštenstva, monaštva, vernog naroda i Svetinja. Državni organi Republike Srbije od Svetog Arhijerejskog Sabora SPC nisu dobili saglasnost da odlučuju o statusu Eparhije Raško-Prizrenske i otuda nemaju pravo da donose odluke koje se tiču naše Crkve na Kosovu i Metohiji.

Javnost treba da zna da je Srpska Pravoslavna Crkva od 2008. godine do danas isključena iz tzv. spoljašnjeg dijaloga ili, preciznije, pregovora o Kosovu i Metohiji, čak i u onom minimalnom delu koji se tiče statusa i budućnosti njenog sveštenstva, monaštva, vernog naroda i Svetinja.

Evidentno je da kosovsko-metohijsko pitanje u institucionalnom smislu već godinama, na žalost, nije postavljeno na svesrpskoj već na političkoj i partijskoj osnovi (od Socijalističke partije Srbije preko Demokratske do Srpske napredne stranke) i to je jedan od najvećih problema u bolnom i katastrofalnom procesu tranzicije Kosova i Metohije kao srca Srbije u ”Kosovo kao Gordijev čvor” ili u ”Kosovo kao kancer Srbije”.

Kosovsko-metohijsko pitanje se u Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi, na sreću, ne može rešavati na način na koji se rešavaju pitanja u nekim političkim organizacijama, tj. voljom jednog ili prvog i to radi ostvarivanja trenutnih interesa. Odluke o Eparhiji Raško-Prizrenskoj i Kosovu i Metohiji se u Srpskoj Patrijaršiji donose u Svetom Arhijerejskom Saboru pod predsedništvom Patrijarha Srpskog i uz puno poštovanje kanonske nadležnosti Episkopa Raško-Prizrenskog i punoće Eparhije Raško-Prizrenske. Dokaz za to je više zvaničnih i obavezujućih akata Svetog Arhijerejskog Sabora tokom prethodnih dvadesetak godina, koji ni danas nisu izgubili na značaju, a ni na aktuelnosti. Posebno je važno da se naglasi da pitanje Kosova i Metohije za Crkvu nije i ne može biti samo pitanje Republike Srbije, kako se sve češće sa sekularnih adresa prikazuje, nego svih episkopa i svih Eparhija, tj. punoće Srpske Pravoslavne Crkve.

Sudeći po svemu i ukoliko se nastavi sa dosadašnjom praksom u političkim pregovorima o Kosovu i Metohiji, možemo da naslutimo da je intencija tzv. spoljašnjeg dijaloga o Kosovu i Metohiji takva da se za pravoslavne Srbe sa njihovim sveštenstvom i monaštvom, tu mnogovekovnu liturgijsku zajednicu - Eparhiju Raško-Prizrensku, obezbedi položaj jedne od nacionalnih i verskih manjina poput položaja Srba u Sent Andreji u Mađarskoj ili u Temišvaru u Rumuniji (pri čemu treba imati u vidu da su to stvarno i nesporno države za razliku od tzv. UČK Republike Kosovo koja za Srbe i Srpsku Pravoslavnu Crkvu nije i ne može biti država).

Autor je protojerej-stavrofor i doktor nauka